"Novski vocht ervoor dat in zijn dood, in zijn val, niet alleen het beeld van hemzelf als revolutionair in al zijn waardigheid overeind zou blijven, maar ook dat van de revolutionair in het algemeen. Terwijl Fedjoekin van zijn kant in zijn gezoek naar verzinsels en vooronderstellingen de strengheid en de rechtlijnigheid van de revolutionaire gerechtigheid in stand trachtte te houden; want het is nog altijd beter dat de zogenaamde waarheid van een enkeling, van een onbeduidend organisme, wordt veronachtzaamd dan dat omwille van hem hogere principes en belangen ter discussie worden gesteld. En zelfs als Fedjoekin zich in de laatste fase van het onderzoek op zijn weerbarstige slachtoffers stortte, dan moet men dat niet zien, zoals sommigen beweren, als een gril van een neuroticus of van iemand die aan cocaïne verslaafd is, maar veeleer als het opkomen voor zijn eigen overtuigingen die hij, evenals zijn slachtoffers, als onbaatzuchtig, onaantastbaar en als heilig beschouwde."
Fragment uit Een grafmonument voor Boris Davidovitsj van Danilo Kiš, vertaald door Lela Zečković en Roel Schuyt (Amsterdam 1990)
Schrijver Danilo Kiš (1935-1989) werd geboren op de grens van Joegoslavië en Hongarije. Zijn literaire wereld wordt vooral gevormd door het Hongarije van de Tweede Wereldoorlog, die hij overleefde omdat zijn joodse vader hem katholiek liet dopen. In het drieluik Familiecircus beschrijft hij het gezin Sam tegen de achtergrond van de Holocaust. De misdaden van een andere grote ideologie van de 20ste eeuw, het communisme, zijn onderwerp van Een grafmonument voor Boris Davidovitsj (1976).
Bron: Lezen & cetera van Pieter Steinz (Amsterdam 2006)
"De Joegoslavische schrijver Danilo Kiš heeft de zeven verhalen uit zijn bundel Een grafmonument voor Boris Davidovitsj met opzet de uiterlijke kenmerken van historische schetsen gegeven. Hij verzamelt op het oog feiten, noemt daarbij zijn bronnen en reconstrueert de gebeurtenissen, zonder de lezer met zoveel woorden een mening op te dringen. De verhalen hebben als thema de terreur die in Rusland op de revolutie volgde. (...) De held uit het titelverhaal, Boris Davidovitsj Novski, is getrouwd met de revolutionaire Zinaida Meisner, die sterk doet denken aan Larisa Reisner, een historische figuur, die ook overleed in 1926. (...) De verhalenbundel is dus fictie, maar is opgebouwd uit elementen uit de werkelijkheid. Het beeld dat hij schetst is historisch dan ook volledig verantwoord. De meeste dramatis personae — net als Kiš zelf veelal joden — zijn Russische revolutionairen of buitenlanders die bij de Russische revolutie betrokken zijn geraakt. Zij worden ten slotte, zoals dat heet, door die revolutie opgevreten" NRC Handelsblad
Kiš' Homo Poëticus, een bundel polemieken en essays, vertaald door Reina Dokter en Pavle Trkulja en met een voorwoord van Guido Snel, verschijnt op 27 januari bij Uitgeverij de Arbeiderspers in de reeks Privé-domein. In Trouw verscheen al een lovende recensie.