Aan het eind van ons gesprek verzucht Márki-Zay, het nieuwe gezicht van de Hongaarse oppositie: “They need to hate. Altijd jut premier Orbán zijn volk op tégen iemand, nooit vóór iets. Tégen Roma, tégen homoseksuelen, tégen Brussel, tégen migranten, tégen Soros, tégen Gyurcsány”.
Gyurcsány?
De dag na onze ontmoeting met Márki-Zay, op 23 oktober, vindt in Budapest de herdenking plaats van de Hongaarse Opstand in 1956. Een volksopstand tegen de communistische regering en de Sovjet-Unie. Sinds 2012 trekt Orbán, tot ergernis van velen, die herdenking naar zich toe, in een zogenoemde Békemenet of Vredesmars.
Je zou denken dat tijdens zo’n mars iedereen leuzen scandeert tégen de nieuwe man van de oppositie, Márki-Zay. Maar tijdens de hele optocht gaan borden omhoog met de tekst: Stop Gyurcsány! Stop Gyurcsány! Voorgedrukt, door Orbáns pr-team uitgedeeld bij de start van de mars.
Wie ís dit, vraag ik Tijn. Ferenc Gyurcsány is oud-premier, gehaat in Hongarije vanwege een schandaal in 2006 en voor veel Hongaren nog altijd hét symbool van de postcommunistische kliek die zichzelf verrijkte. Vandaag speelt Gyurcsány slechts een rol op de achtergrond.
Plots horen we het geluid van geweerschoten. Voor ons doemt een reusachtig videoscherm op. Tussen de vele Hongaarse vlaggen en de makke mensenmassa, zie ik archiefbeelden van straatgeweld, een waterkanon, oproerpolitie en de close-up van een gewonde man. Na die beelden: Soha Többé! [Nooit meer!] 2006. Oktober 23.
23 oktober 2006? Nooit meer? Op 23 oktober 2006, 50 jaar na de Opstand van 1956 en enkele weken na een uitgelekt 'schandaal' van toenmalig premier Gyurcsány, maakte Orbán van de gelegenheid gebruik onrust te zaaien. In Budapest braken rellen uit. Op de dag dat de Opstand tegen het communistische regime werd herdacht, stookte Orbán het volk op tegen de “corrupte postcommunist”. Nooit meer communisme. Nooit meer Gyurcsány.
Orbáns boodschap tijdens deze Vredesmars is: we voeren nog altijd dezelfde strijd. Tégen Gyurcsány.
De favoriete oppositiekandidaat was een tijd lang Klára Dobrev, de echtgenote van Gyurcsány. Handig voor Orbán. De propagandastrategie stond al in de steigers. De vijand zou dezelfde blijven. Zo man, zo vrouw, toch? Maar, verrassend genoeg werd Márki-Zay naar voren geschoven als de leider van de gezamenlijke oppositie. Hij is niet links, maar rechts. Niet oud, maar nieuw. Dat was een tegenvaller voor Orbán. Het pr-team bedacht daarop bliksemsnel een nieuwe boodschap: “Pas op! Márki-Zay is slechts een marionét, een speelbal in handen van de duivelse Gyurcsány… ” Stop Gyurcsány. Stop Márki-Zay, staat nu op affichezuilen te lezen.
Aan het eind van de optocht, wachten we op de speech van Orbán. Hij klinkt broos en kwetsbaar. Die avond lees ik in Hongaarse onafhankelijke onlinemedia dat Orbán bij het begin van zijn speech rekende op een uitzinnige massa, die, aangevuurd door de videobeelden, Gyurcsány, sluit hem op! Gyurcsány, sluit hem op! zou schreeuwen. Dat gebeurde niet of nauwelijks, integendeel, het publiek was futloos, zacht en stil, en de opkomst een stuk minder hoog dan verwacht. “De oppositie denkt, áls we de wolf schaapskleren aantrekken, zal men hem niet herkennen...”, oreert Orbán. Márki-Zay is eigenlijk Gyurcsány, een corrupte postcommunist, een wolf verkleed als schaap.
Wat verderop in Budapest, staat een bont gezelschap Hongaren klaar voor wat ze – ze houden van satire - niet de Békemenet (of: Vredesmars), maar de Békamenet of Kikkermars noemen. In de verte houdt iemand een regenboogvlag omhoog.
“Stop Gyurcsány. Stop Márki-Zay… ”, zucht één van de tegendemonstranten. Onze slogan is Stop mindenki of: stop iederéén. Wat dat betekent? Goh, gaat hij verder. Ik geloof dat we vooral bedoelen dat we onze buik flink vol hebben van al dat gestop, die eeuwige strijd en dat tégen-zijn….
[Op de frontfoto van deze blog zie je demonstranten op de Vredesmars van zaterdag, 23 oktober 2021. Op hun banier zie je links een foto van de rellen die uitbraken in Budapest op 23 oktober 2006, en rechts het hoofd van Gyurcsány.]
Bekijk je hier iets op youtube? Dan krijg je o.a. dit filmpje te zien.
Tijns reportage Wankelt Orbáns kaartenhuis? verschijnt binnenkort op VPRO Bureau Buitenland.